Finans dünyasında hızlı ve güvenli bir şekilde para transferi yapabilme işlemi ilk zamanlarda muhtemelen bir konfor vaadi ile geliştirilmiş olsa da hızın esas olduğu günümüzde artık bir zorunluluğa dönüşmüş durumdadır. Anlık ödeme sistemleri, finans sektöründe pek çok bileşeni değiştirerek dönüştürmüş; yeni bir ödeme anlayışı geliştirilmesini sağlamıştır.
Şimdi anlık ödeme sistemlerinin tarihine, kullandıkları teknolojilere ve bu alandaki en bilinen markalara bir göz atacağız.
Anlık Ödeme Sistemlerinin Tarihi
Anlık ödeme sistemlerinin yolculuğunun başlangıcı, geleneksel bankacılık yöntemlerinin modern ekonomik anlayış için çok yavaş olduğu gerçeğini piyasa aktörlerinin kabul etmesini sağladı.
Nitekim yakın geçmişte para transferleri günler ve bazı durumlarda haftalar boyunca sürebiliyordu. Çünkü bankalar bütün işlemleri manuel olarak işliyor, kontroller ve onaylamalar da haliyle gecikebiliyordu. 20. yüzyılın sonlarında elektronik bankacılığın ortaya çıkışı anlık ödeme sistemleri için ilk işaretlerden birisiydi. Artık bankacılık sektöründe daha hızlı ve daha verimli işlemler mümkün olacaktı.
İnternetin ve mobil teknolojilerin geliştirilmesi, gerçek zamanlı ödeme çözümlerinin ortaya konulabilmesini sağladı. 1998 yılında piyasaya sürülen PayPal bu alanda öncü firmaydı ve anlık, çevrimiçi ödeme işlemleriyle tüketicilerin tanışmasını sağladı. PayPal’dan bu yana pek çok farklı işletme bu alanda piyasayı şekillendirdi ve hata bazı hükümetler dahi kendi anlık ödeme sistemlerini geliştirdi. Bu konuda en net örneklerden birisi, TCMB’nin geliştirdiği FAST sistemidir.
Peki anlık ödeme sistemlerini hangi teknolojiler şekillendiriyor dersiniz?
Anlık Ödeme Sistemlerinin Teknolojileri
Hızın, güvenliğin ve ekonomiyi pratiklikle buluşturmanın kullanıcı odaklı çözümlerinin başında gelen anlık ödeme sistemlerinin bazı teknolojik unsurları bulunuyor.
- Blockchain Teknolojisi: Merkeziyetsiz bir otorite ile işlem gerçekleştirme ihtiyacı duyan anlık ödeme sistemleri bulunuyor. Bu sistemler, güvenli bir yol olarak blockchain teknolojisine başvuruyor.
- API’ler (Uygulama Programlama Arayüzleri): Farklı finans kuruluşları, hızlı ve güvenilir ödeme işlemleri için birbirleriyle bağlantı kurmak zorundadır. İşte anlık ödeme sistemlerinde farklı bankalar ve ödeme sağlayıcılar arasındaki para transferleri API’ler aracılığıyla gerçekleştirilir.
- Dijital Cüzdanlar: Yazılım tabanlı bu sistemlerin en büyük başarısı kullanıcıların bütün ödeme bilgilerini, çok sayıda ödeme yöntemini ve web sitelerinde kullandıkları şifreleri güvenli bir şekilde saklamasıdır. Bu sayede anlık ödeme sistemlerinin ihtiyaç duyduğu şifre ve onay mekanizmalarını hızlı ve güvenilir bir şekilde gerçekleştirebilirler.
- Mobil Uygulamalar: Akıllı telefonlar ve tabletler; kullanıcıların para transferleri için kullandığı cihazlar arasında başta geliyor. Anlık ödeme sistemi teknolojilerinden söz edeceksek, bu cihazlarda kullanılan mobil uygulamaların popülaritesini göz ardı edemeyiz.
En Ünlü Anlık Ödeme Sistemleri
Anlık ödeme sistemleri dendiğinde pek çok kullanıcının aklında belli başlı firmalar belirir. Global ölçekli en bilinen anlık ödeme sistemleri ise şu şekildedir:
- PayPal: Sektörün öncüsü olarak, ilk faaliyet gösterdiği günden bu yana sınırları aşan ödeme işlemlerinde liderliğini sürdürmeye devam ediyor.
- Venmo: PayPal’a ait bir sistemdir. 2009 yılında ilk olarak akşam yemeği, kira ve sinema biletleri gibi ödemelerini paylaşımlı bir ekonomiye dönüştürmek isteyen arkadaş gruplarını hedefleyerek piyasaya sürülmüştür.
- Zelle: En büyük Amerikan bankalarının desteklediği bu anlık ödeme sistemi; ABD içinde bankadan bankaya hızlı transferi sağlayan en meşhur uygulamadır.
- Alipay: Amerika için Zelle neyse, Çin için de Alipay odur. Çin’in öncü anlık ödeme sistemi olan Alipay kendisini “üçüncü parti mobil ve çevrimiçi ödeme platformu” olarak nitelendiriyor.
- UPI: Hindistan’ın Amerika ve Çin’den nesi eksik? Mobil cihazlar vasıtasıyla bankalar arasında anlık para transferine olanak tanıyan UPI; ülkenin finans işlemlerinde devrim niteliğinde bir yenilik ortaya koymuştur.
Anlık ödeme sistemleri; teknolojinin birer getirisi olduğu kadar işletmelerin ve kişilerin para ile kurduğu etkileşimi de şekillendiren birer faktör. Bu platformların gelişmesi, gündelik işlemlere verimlilik ve kolaylık kazandırırken isimlerinin de hakkını veriyor: Bu sürat çağında anı yakalamak için anlık ödeme artık olmazsa olmaz!
