Nesilden nesle aktarılmak değimi ne de güzel bir deyim öyle değil mi? Bütün kültürlerde illa ki, nesilden nesle aktarılan gelenek ve görenekler olduğu gibi bazı el sanatları da nesilden nesle aslına uygun şekilde günümüzde de uygulanmaya devam ediyor. Japonların kaligrafide kullandıkları ‘Sumi mürekkepleri’ işte tam bu deyime ve deyimin gerektirdiklerine uygun bir şekilde yapılıyor.
Tarihte birçok şekilde mürekkep elde etme teknikleri var. Mürekkep Osmanlı zamanında kandillerden çıkan is dumanıyla elde edilirken, Japonlarda yine kandilden çıkan isler çeşitli hayvansal yağlarla karıştırılıp el ve ayakla yoğrularak elde ediliyordu. İşte meşhur kaligrafi mürekkebi olarak bilinen ve dünyada elde edildiği teknik nedeniyle en değerli mürekkepler arasında yer alan Sumi mürekkebinin hikayesi.
İlk keşişler tarafından yapılmaya başlayan Sumi mürekkebinin tarihi 7.’nci yüzyıla kadar dayanıyor. Bir mürekkep çubuğunun fiyatı 2 bin dolara kadar ulaşan bu mürekkebin yapımı ise sanıldığı kadar kolay değil. Üstelik bazılarının satılabilmesi için en az 4 yıl beklemesi gerekiyor. Bu mürekkebi elde edebilmek için günlerce el ve ayaklarınızla yoğurmanız gerekiyor.
Japonya’nın en iyi mürekkep üreticilerinden biri olan Kobaien’in 450 yıldır el yapımı Sumi mürekkebi üretiyor ve katı mürekkep çubukları şeklinde satışa sunuyor. Sumi mürekkebinde kullanılan malzemeler basit olsa da kaliteleri mürekkep çubuklarının kalitesini de belirliyor. İs, hayvansal tutkal ve parfüm kullanılarak yapılan mürekkep için kullanılan malzemelerin kalitesi mürekkebin kalitesini de belirlerken fiyatını da yükseltiyor.
Yapım aşaması da çok meşakkatli olan bu mürekkep için her sabah bir odada yakılan yaklaşık 400 kandilden is alınıyor. İs alınma işlemi bir gün içerisinde dönüşümlü olarak 7 kez tekrarlanıyor. Kandillere kapatılan kapaklardaki is her kazındığında kandildeki yağ da değiştiriliyor. İsi bağlamak için de sığır tutkalı kullanıyor ve güzel kokması içinde misk ya da farklı aromalar ekleniyor.
Mürekkepte kullanılan tutkalın eritilmesi de çok önemli. Katı şekilde alınan sığır tutkalı, 70 derecede suyla karıştırılarak yaklaşık iki saatte karıştırılarak yavaş yavaş eritiliyor. Tutkal düşük sıcaklıkta ısıtılması önemli. Zira mürekkebin bütünlüğü için bu çok önemli.
Bir sonraki adımda ise is, tutkal ve parfüm birleştirilerek yoğurulmaya başlanıyor. Karışım yumuşak bir kıvama getirilmek için her sabah elle ve ayakla yoğuruluyor. Hamuru yoğurmaya herkesin yapmasına izin verilmiyor. Bu alanda en az 10 yıllık usta olmanız gerekiyor. Kurum ve tutkalın iyice yoğrulması çok önemli. İstenilen kıvamda yoğrulan mürekkep hamuru makinelere şekil verilmek üzere yerleştiriliyor. Makinelerde şekillenen çubukların çabuk kurumasını önlemek için çubukları yaklaşık 6 ay boyunca meşe külüne yatırılıyor. Nemli kül her sabah yeni kuru külle değiştiriliyor. Bu işlem yüzde 70 oranında kuruyana kadar tekrarlıyorlar. Daha erken külden alınan mürekkepler çatlayıp kuruyabiliyor. Bu da mürekkebin kalitesini düşürüyor. Küllerde nemi alınan mürekkepler daha sonra asılarak havayla en az altı ay daha kurutuluyor. Ama bir mürekkep çubuğunun olgunlaşıp satışa sunulması için en az 4 yıl geçmesi gerekiyor.
Her şeyin meşhur olduğu bir bölge olduğu gibi Sumi mürekkebi de Japonya’nın Nara eyaletinde yapılıyor ve yüzyıllardır orayla bütünleşmiş durumda. Baktığınızda yapımı basit gibi görünen şeylerin yapım aşamalarının zor olması beni her zaman şaşırtıyor.
