MS 6. yy’dan bu yana birçok hükümdarın favori oyunlarından biri olan satranç, günümüzde de dünya çapında tanınan ve bilinen bir oyun çeşidi haline geldi. Satranç oyunu için birçok dernek, vakıf ve federasyonlar kurulurken, dünya çapında da turnuvalar düzenlenmeye devam ediyor. Ancak satrancın, modern satranca göre daha gelişmiş ve zor olan bir versiyonu daha var. Timur veya Timurlenk satrancı.
14. yy sonları ve 15. yy başlarında adını verdiği devletin hükümdarlığını yapan, bir taktik ve strateji dehası olan Emir Timur tarafından geliştirilen satrancın en belirgin özellikleri, hem daha fazla taş çeşidinin olması, hem de modern satranca göre oyun kurallarının farklı olması.
Peki modern satranca göre daha zor ve stratejik bilgi gerektiren Timur satrancı nasıl oynanıyor?
TİMUR KİMDİR?
Timur, günümüz Özbekistan ve Türkmenistan bölgesinde kurulan ve 1370 ile 1405 yılları arasında hüküm süren Timur Devleti hükümdarıdır. Orta Asya ve Anadolu’nun büyük bir bölümünü fetheteden Emir Timur, dünya tarihinde bir savaş dehası olarak nam salarken, ömrü boyunca hiç savaş kaybetmemesiyle ünlenir. Boş zamanlarında sık sık satranç oynayan Türk-Moğol hükümdarı Emir Timur, bir süre sonra satrançta o kadar çok ustalaşır ki, kendi geliştirdiği oyunla satrancı daha zor ve stratejik hale getirir.
TİMUR SATRANCI NEDİR VE KURALLARI NELERDİR?
Timur satrancı veya Timurlenk satrancına günümüzde oynanan normal satrancın gelişmiş bir versiyonu diyebiliriz. Daha geniş alana sahip olan Timurlenk satrancında, normal satranca göre 24 taş daha fazla yer alıyor. Normal oynanan satrançta 8×8=64 kare bulunurken, Timur satrancında 11×10=110 kare mevcut. Aynı zamanda her bir tarafta ‘saray’ adı verilen birer tane daha kare yer alırken, eğer bir oyuncu şahını rakibin sarayına götürmeyi başarırsa oyun berabere biter. Normal satrançtaki gibi rok ve geçerken alma kuralları bu oyunda geçerli değil. Ancak şah bir defalığına kendi taşlarından biriyle yer değiştirebilir.
TİMUR SATRANCINDA KAÇ TAŞ VARDIR?
Normal satrançta bir takımdaki 16 taş sayısına ek olarak 12 taş daha olan Timur satrancında, 1 şah, 2 vezir, 2 deve, 2 at, 2 fil, 2 kale, 2 debbabe (kale duvarlarını oymaya yarayan savaş aleti), 2 zürafa, 2 öncü ve 11 piyon bulunuyor. Piyonlar normal satrançtaki gibi standart değildir. Her biri özel olan piyonlar eğer at piyonu ise ata, fil piyonu ise file dönüşür. Yani terfi eden piyonun türü ne ise ona dönüşür. Sadece şah piyonu şaha değil, prense dönüşüyor.
TAŞLAR OYUN TAHTASINA NASIL DİZİLİR?
- En Alt Birinci Sıra Soldan Sağa: Fil – Boş – Deve – Boş – Mancınık – Boş – Mancınık – Boş – Deve – Boş – Fil
- İkinci Sıra Soldan Sağa: Kale – At – Debbabe – Zürafa – Bakan – Şah – Vezir – Zürafa – Debbabe – At – Kale
- Üçüncü Sıra Soldan Sağa: Piyonların Piyonu – Mancınığın Piyonu – Devenin Piyonu – Filin Piyonu – Bakanın Piyonu – Şahın Piyonu – Vezirin Piyonu – Zürafanın Piyonu – Debbabenin Piyonu – Atın Piyonu – Kalenin Piyonu
TİMUR SATRANCINDA TAŞLARIN HAREKETLERİ
Normal satrançta ilk önce beyaz taşlar başlar. Ancak Timur satrancında ilk başlayanı zar belirler. Kazanmak için ise, modern satrançtaki gibi amaç rakibi mat etmektir. Berabere kalmak istiyorsanız da, şahınızı rakibinizin ‘saray’ bölgesine yerleştirmeniz gerekir. Öte yandan şahı köşeye sıkıştırıp mat edemiyor olsanız bile kazanmış sayılırsınız.
- ŞAH: Modern satrançtaki gibi yatay, dikey ve çarpraz olarak bir kare hareket eder.
- ZÜRAFA: Çarpraz bir kare hareket ettikten sonra dikey ya da yatay en az 3 kare gidebilen zürafa, taşların üstünden atlayamaz. Böylelikle gideceği bölge içerisinde önünde herhangi bir taşın olmaması gerekir.
- DEVE: Önce bir çarpraz, daha sonra iki kare yatay veya dikey hareket eder.
- GENERAL: Yatay ya da dikey en az iki kare hareket eder
- VEZİR: Çarpraz tek hamle hareket eder.
- VEZİR: Çarpraz tek hamle hareket eder.
- FİL: Önündeki taşın üzerinden de atlayabilen fil, çapraz bir şekilde iki kare hareket edebilir.
- ÖNCÜ: Modern satrançtaki fil gibi hareket eder, ancak en az iki kare hareket etmelidir
- DEBBABE: İleri veya geriye çapraz bir şekilde. Aynı zamanda en az iki kare ilerlemesi gerekir. Bununla beraber önünde bir taş varsa, onun üstünden atlayamaz.
- KALE: Modern satrançtaki kale gibi yatay ve dikey hareket eder.
- AT: Modern satrançtaki at gibi “L” şeklinde hareket eder.
- MANCINIK: Diğer taşların üzerinden atlama kabiliyeti vardır. 2 kare olacak şekilde düz ilerler.
- PİYON: Modern satrançtaki gibi bir kabiliyeti vardır. Ancak başlangıçta 2 kare ilerleme hakkı yoktur. Bununla beraber her bir taşın kendine ait bir piyonu da bulunmaktadır. Piyonların piyonu ve şahın piyonu dışındaki piyonlar rakibin tarafına ulaştıklarında, hangi taşın piyonu iseler, o taş geri alınır.
