Görünüşleri ürkütücü olmasa da zekaları onları diğer canlılara nazaran daha ürkütücü kılıyor. Okyanusların en zeki canlıları oldukları iddia edilen, köpek balıkları ve balinalardan bile daha vahşi olan orkalar o kadar enteresan canlılar ki, sizler de onların bu özelliklerini duyunca en az bizim kadar şaşıracaksınız.
Orkalar denizlerdeki en zeki türlerden biri ve her okyanusta besin zincirinin tepesinde hüküm sürüyorlar. Zengin ve farklı sosyal yaşamlara sahip olmalarının yanında sosyal olarak öğreniyorlar ve z içlerinden biri bir şey yaptığında diğerleri de bu hevese kapılıp aynısını yapıyor. Yani bizdeki modaya uyma akımı onlarda da oluyor. Örneğin, 1980’lerde Pasifik’teki bir popülasyon içerisinde bir dişi orkanın kafasında ölü somon balığı taşımaya başlayınca ilerleyen haftalarda aynı topluluktaki diğer iki sürü de bunu benimseyip günlerce kafalarının üzerinde ölü bir somon balığı taşımış.
Biological Conservation dergisinde yayınlanan 2004 tarihli bir insan dışı kültür incelemesine göre, araştırmacılar somon giyen orkaları ertesi yıl aynı davranışı sergilerken görmüşler ve bir daha kafalarında balık taşıdıklarını görmemişler.
BİRBİRLERİNİ KARŞILAYIP DOĞUMLARI KUTLUYORLAR
Öte yandan katil balinalar olarak bilinen orkaların karmaşık ve bir o kadar da sosyal ritüelleri var. Aralarında avlanma veya göç sırasında farklı bir sürüyle karşılaştıklarında ya da yeni doğmuş bir orka olduğunda ‘kutlama törenleri’ olarak adlandırdıkları törenlere katılırlar. Böyle bir olay sırasında, birbirlerini de mutlaka selamlarlar. 2020 yılında ABD ile Kanada arasındaki sınırda yer alan Juan de Fuca Boğazı’nda üç orka sürüsü bir araya gelerek birbirlerine ıslık çalıp şakırken o esnada da hamile bir dişi yavru doğurdu. Orkalar o anı daha eğlenceli bir şekilde kutladılar.
HER SÜRÜNÜN FARKLI LEHÇESİ VAR
Orkaların sürüleri akrabalardan oluşuyor. Bir sürünün başında anne orka bulunurken, çocuklar ve torunlar sürünün diğer fertlerini oluşturuyor. Her sürünün, aynı dilin farklı lehçeleri gibi, kendine özgü çağrıları var. Taklit yetenekleri çok gelişmiş olduğundan yeni dünyaya gelen orkalar sürülerinin seslerini taklit edebiliyorlar. Öte yandan farklı sürülerle bir araya geldiklerinde de yeni sesleri taklit etmeyi öğrenebiliyorlar. Bu da lehçeleri oluşturmalarına yardımcı oluyor. Hatta sadece kendi aralarındaki sesleri değil, farklı türlerinde seslerini taklit edebiliyorlar. Araştırmacılar Wikie adlı tutsak bir dişi orkaya “merhaba” ve “güle güle” gibi insan sözcüklerinin yanı sıra diğer bazı hayvanların seslerini de taklit etmeyi öğretti. Wikie hızlı bir şekilde öğrendi ve ilk denemesinde bazı yeni sesleri yeniden üretebildi.
HER FARKLI TÜRDEKİ AVA FARKLI TEKNİK
Orkalar son derece özel avlanma stratejileri geliştirebiliyorlar yavrularına aktarabiliyorlar. Arjantin’deki bazı katil balinalar kıyıdaki fokları yakalamak için kendilerini sahile vururken, Antarktika’daki diğer sürüler ise fokları, yüzen deniz buzundan itmek için dalgalar yaratıyor. Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesi’ne göre, katil balinalar sadece fokları avlamak için benzersiz stratejiler geliştirmiyor, Pasifik’in bazı bölgelerinde somon uzmanı, Avustralya açıklarında gagalı balina avcısı ve Yeni Zelanda açıklarında iğneli balina avcısı oluyorlar.
DAMAKLARININ TADINI BİLİYORLAR
Bazı orka sürüleri, köpekbalığı karaciğerlerinin özellikle besin açısından zengin olduğunu ve sadece besleyici organlara ulaşmak için köpekbalıklarını öldürmeye ve geri kalanını atmaya değeceğini öğrenmiş durumda. Araştırmacılar, Güney Afrika açıklarında büyük beyaz köpekbalıklarını, Meksika açıklarında balina köpekbalıklarını parçalayarak karaciğerlerini hedef alan katil balina sürülerini defalarca belgeledi.
ONLAR DA YAS TUTUYOR
2018 yılında araştırmacılar, kederli bir dişi katil balinanın yeni doğmuş ölü yavrusunu ittiğini tespit etti. Tahlequah adı verilen orka, cansız yavrusunu en az 17 gün boyunca itti ve bırakmadan önce okyanusta bin 600 kilometre kat etti. Balina Araştırma Merkezi bunu bir “keder turu” olarak tanımlıyor.
BİRBİRLERİNİ ÖNEMSİYORLAR
Yıllar yıllar önce hatırlar mısınız bilmem, ‘Katil Balina Orka’ iye bir film vardı. Filmde Kaptan Nolan adlı bir denizci, orkalardan birini yakalar. Hatta bir tane de yavru orka da avlar. Ailesini denizcinin avlanması sonucu yitiren Orka da intikam peşine düşer. Her şeyden önce Nolan’ın yaşadığı bölgede dehşet anları yaşatır insanlara ve film heyecanlı ve dehşetli sahnelerle devam eder. Bakıldığında intikamcı gözükürler ki, araştırmacılar orkaların sürü arkadaşlarına destek olduğu sayısız örneği belgelemiş. Bu onların intikamcı değil, aile bireylerine verdikleri değeri gösterir. Bugün bile biz insanoğlu olarak birileri sevdiklerimize zarar verdiğinde farklı davranmıyoruz. Daily Mail’in yıllar önce yaptığı bir habere göre, orkalar yaralı ya da hasta olmuş aile üyelerine yiyecek yakalayarak hayatta kalmalarına yardımcı oluyor. Katil balina anneleri oğullarına yetişkinlik dönemlerinde de bakıyor ve orka büyükanneleri menopoza girdikten sonra tıpkı bizdeki gibi torunlarına bakıyorlar. Current Biology dergisinde yayınlanan 2015 tarihli bir çalışmada, yaşlı dişilerin özellikle yiyecek kıtlığının yaşandığı zor zamanlarda sürü üyelerine yiyecek bulma konusunda rehberlik ettiği açıklanmış. Bu da artık üreme yeteneklerini kaybeden yaşlı orkaların bilgeliklerini aktararak sürünün hayatta kalma şansını desteklediğini gösteriyor. Çok ilginç değil mi?
