Sovyet Uzay Programı, 1959’da Luna 2 uzay aracıyla Ay’a ulaşan ilk organizasyondu. Sovyet Uzay Programı uzay araştırmalarında öncüydü ve uzaya çıkan ilk insan Yuri Gagarin ve Valentina Tereshkova gibi kozmonotlarının çoğu büyük başarılara imza atarak ünlü oldu.
Uzay araştırmalarını önde götüren ülke hiç şüphesiz ki ABD. NASA, 1969’da ilk insanın Ay’a yürümesiyle Apollo 11 misyonu sırasında tarih yazarak Ay’ın insan tarafından keşfedilmesine büyük katkı sağladı.
Ay yüzeyine bugüne dek defalarca ayak bastık. Peki, neden aradan geçen 50 yıl sonrasında Ay yüzeyine iniş yapmak bu kadar zorlaştı?
BATARYALARI BİTTİ
Tarihler 20 Ocak 2024’ü gösterdiğinde Japonya, Ay yüzeyine ayak basan 5. ülkelerden biri oldu fakat bu ayak basma başarısızlıkla sonuçlandı. Çünkü Japonya’nın Ay yüzüne gönderdiği Akıllı İniş Aracı’nın (SLIM) bataryaları aya iniş yapar yapmaz arıza verdi. Çok küçük bir hedefi vurmayı hedefleyen SLIM, binek araç büyüklüğünde hafif bir uzay aracı. Daha önceki aya inişlerden çok daha fazla kontrol vaat eden “nokta iniş” teknolojisini kullanıyordu.
Önceki sondaların çoğu yaklaşık 10 km’lik iniş bölgelerini kullanırken, SLIM yalnızca 100 metrelik bir hedefi hedefliyordu.
Dünyada yakından izlenen görev, ABD’li özel bir şirketin gerçekleştirdiği ay misyonunun, uzay aracının fırlatılmasından saatler sonra yakıt sızıntısı yaşaması nedeniyle başarısız olmasından yalnızca 10 gün sonra gerçekleşti.
Japonya, bir dizi başarısızlıktan sonra uzay teknolojisine olan güvenini yeniden kazanmayı umuyor. Bir Japon şirketi tarafından tasarlanan bir uzay aracı, Nisan ayında Ay’a iniş denemesi sırasında düştü ve yeni bir amiral gemisi roketi, Mart ayındaki ilk fırlatılışında başarısız oldu.
Son başarısız girişimin ardından Japon Uzay Ajansı SLIM’in 25 Ocak’ta AY yüzeyine başarılı bir iniş yapan SLIM’in görüntülerini yayınladı. Her ne kadar SLIM, güneş paneli arızası nedeniyle şu anda devre dışı olsa da sonda, dahili pilini kullanarak bu görüntüleri Dünya’ya geri göndermeyi başardı.
SON ÇALIŞMALAR NEDEN BAŞARISIZ?
Teknoloji bu kadar gelişmişken, uzay çalışmaları son hızla yürütülürken Ay yüzeyine başarılı bir şekilde inmek aradan geçen yıllara nazaran daha da zorlaştı. Dünya yaşamına alternatif olarak Ay yüzeyinde koloni kurma hayallerinden başarısızlıkların üst üste gelmesinden dolayı uzaklaşılmaya başladı. NASA son çalışmasında Ay’a gidip dönüş yolunda Pasifik Okyanusu üzerinde alev alan uzay aracından sonra Ay’a insan götürme çalışmalarını giderek ertelemeye başladı. Yaklaşık 50 yıl önce başarılarla çıkılan bu yolculukta çözülmemesi gerekenler neydi de bugün başarısızlıklarımız giderek artıyor?
Colorado Üniversitesi’nden Dr. Jack Burns, konuya ilişkin BBC’ye yaptığı açıklamada, “İnsanlar her zaman uzayın zor olduğunu söylüyor. Hala da öyle. Apollo dönemini ve her şeyin büyük bir başarı olduğunu düşünüyoruz. Aslında değildi. İnsanlar 1969’larda robotik aya inişlerde yaşanan başarısızlıkları unuttular.” diyerek o zamanlarda da bir dizi başarısızlık yaşandığını fakat unutulduğunu söyledi. Ayrıca konunun parayla olan ilişkisine de, “NASA’nın aya iniş yapabilmesi için ulusal bütçenin %5’i gerekiyordu. Bu kadar parayla neler yapabileceğimizi bir düşünün.” dedi.
Öte yandan ABD’de bulunan Smithsonian Enstitisü Ulusal Hava ve Uzay müzesi Uzay tarihi araştırmacılarından Dr. Michael Neufeld Ay’a iniş konusunda Sovyetler Birliği’nin defalarca bunu denediğini ve çok fazla çalışmanın başarısız olduğunu aktardı. Bakıldığında Neufeld’in dediği kadar çok sayıda başarısızlık olsa bile yapılan başarılı çalışmalara oranla 1970’lerdeki başarısızlık oranı yüzde 20’lerdeydi. 2020’lerde ise başarısızlık oranı yüzde 45’lere çıktı.
YETERLİ BÜTÇE YOK
NASA’nın Ay çalışmaları için alması gereken devlet bütçesi ilerleyen yıllarda giderek kesildi. Bütçe kesintileri NASA’nın Ay görevleri için özel şirketlerle çalışmasına neden oldu. Evet artık NASA bütçe sıkıntısı çekmiyor; Ay ve uzay çalışmaları için bir çok meraklı şirketten destek alıyor fakat Ay yarışında çok fazla ülkenin devreye girmesi işleri de daha zorlaştırmaya başladı. NASA’nın karşısında güçlü rakipler var. Diğer ülkelerin karşısında da NASA. Türkiye de 2030’a kadar Ay’a ilk aracını göndermek için çalışmalarına başladı. Uzmanlar yeterli bütçe ve donanımlı bilim insanlarıyla her ülkenin ay çalışmalarında başarılı olacağı yönünde hemfikir.
