Everest’e Uzanan Sıradışı Bir Yolculuk
3 Eylül 2021 tarihinde, İngiliz sporcu Sean Greasley, 23 saatten biraz daha az bir sürede dünyanın en yüksek dağı Everest’e ulaşmayı başardı. Bu olağanüstü başarıyı, kendi evinin konforunda, sıradan bir merdiven kullanarak gerçekleştirdi. Terden sırılsıklam olmuş ve neredeyse yürüyemez hale gelmiş olsa da, bu başarısı onu dünya rekorları listesine koymayı başardı. Greasley, Everest yüksekliğini en hızlı şekilde tırmanıp inen kişi olarak Guinness Rekorlar Kitabı’na adını yazdırdı. Bu başarıyı, Las Vegas’taki evinin merdivenlerinde 22 saat, 57 dakika ve 2 saniyede tamamladı. Bu ilginç ve etkileyici başarı, yalnızca kişisel bir rekor değil; aynı zamanda merdiven tırmanma sporunun sınırlarını zorlayan bir örnek olarak öne çıkıyor.
Ancak, Greasley’nin dışında da, gökdelenlerin içindeki dev merdivenleri hızla tırmanan sporcular ve merdiven koşusu tutkunları var. “Tower running” (gökdelen koşusu) adı verilen bu spor dalında, insanlar ikonik gökdelenlerin içindeki dev merdivenleri hızla tırmanıyorlar. Bu spor dalına özel bir Tur tower running derneği ve uluslararası sıralama sistemi bulunuyor. Bu ilginç ve zorlu spor, yüksek hedefler peşinde koşanlar için ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Ancak, çoğumuzun günlük yaşamda hedefi, bu kadar büyük olmasa da, birkaç kat merdiven çıkmak bile büyük faydalar sağlayabilir.
Merdiven Çıkmanın Sağlık ve Bilişsel Faydaları
Günlük yaşamda merdiven çıkmak, hem fiziksel sağlığımız hem de zihinsel fonksiyonlarımız üzerinde şaşırtıcı derecede olumlu etkiler yaratabilir. Araştırmalar, iki basamak birden çıkmak veya kendimizi zorlamak zorunda kalmadan, kısa süreli merdiven egzersizlerinin bile önemli faydalar sağlayabildiğini gösteriyor. Özellikle, yaşlı bireylerin denge ve koordinasyonunu geliştirmelerine yardımcı olurken, düşme risklerini azaltıyor. Aynı zamanda, alt vücut kaslarını güçlendiren bu egzersiz, kemik sağlığını da destekliyor.
Ek olarak, birkaç kat merdiven çıkmak, problem çözme, hafıza ve yaratıcı düşünme gibi bilişsel fonksiyonları da olumlu yönde etkiliyor. Yapılan çalışmalar, merdiven çıkmanın, beynin çeşitli bölgelerinde aktiviteyi artırdığını ve bilişsel performansı geliştirdiğini ortaya koyuyor. Ayrıca, kısa süreli merdiven egzersizleri, kalp-damar sağlığını da destekliyor ve kardiyorespiratuar kondisyonu artırıyor. Bu egzersizler, spor salonundaki merdiven makineleriyle kıyaslandığında, maliyet ve ekipman gerektirmediği için erişilebilirlik açısından büyük avantaj sağlıyor.
Merdiven Çıkarken Kaslar ve Duygular
Merdiven çıkmak, özellikle alt vücut kaslarını aktif olarak çalıştırır. Uyluk kasları, karın kasları ve baldırlar, yukarı çıkarken yoğun şekilde kasılır. Yukarı çıkış sırasında kaslar kısa ve güçlü hale gelir (konsantrik kasılma), iniş sırasında ise kaslar uzar ve yavaşlar (eksantrik kasılma). Bu hareketler, kalori yakımını artırırken, kas gücünü ve dayanıklılığını da geliştirmeye yardımcı olur. Ağırlıklı olarak yukarı çıkarken oksijen tüketimi artar, bu da kalp sağlığını destekler. İki kat çıkmak, tek kat çıkmaya göre biraz daha fazla güç gerektirir, ancak bu fark, kişiden kişiye değişebilir.
Zihinsel ve Duygusal Yararlar
Fiziksel aktivitenin sadece kaslar ve kalp sağlığı üzerinde değil, aynı zamanda beynimiz üzerinde de derin etkileri bulunuyor. İsveç’teki Umeå Üniversitesi’nde yapılan araştırmalar, merdiven çıkmanın bilişsel fonksiyonlar üzerinde önemli iyileşmelere yol açtığını gösteriyor. Özellikle, “geçiş” ve “engelleme” becerilerinde gelişmeler görülüyor. Bu fonksiyonlar, yeni görevler arasında geçiş yapma ve dikkat dağınıklığını engelleme yeteneğiyle ilgili. Andreas Stenling’in önderliğindeki araştırmalar, merdiven çıkmanın bu bilişsel fonksiyonları kısa vadede geliştirdiğini ortaya koyuyor. Ayrıca, merdiven çıkarken ve sonrasında katılımcıların kendilerini daha mutlu, enerjik ve motive hissettikleri de gözlemleniyor.
Japonya’daki Yamaguchi Üniversitesi’nde yapılan başka bir araştırma ise, iki kat merdiven çıkanların problem çözme ve odaklanma yeteneklerinin, asansör kullananlara kıyasla daha gelişmiş olduğunu ortaya koydu. Ayrıca, merdivenlerden aşağı inmenin, yaratıcı düşünceyi %61 oranında artırdığı ve özgün fikir üretimini desteklediği de kanıtlandı. Bu da, özellikle çözüm odaklı düşünme ve ilham almak isteyenler için merdiven çıkmanın önemli bir araç olabileceğini gösteriyor. Beyne giden kan akışını artırması ve büyüme hormonlarını tetiklemesi, bu etkilerin temel nedenleri arasında sayılıyor.
Günlük Hedefler ve Pratik Tavsiyeler
Günümüzde, 10 bin adım hedefi yaygın olsa da, bilimsel araştırmalar bu sayının kesin bir sağlık standardı olmadığını gösteriyor. Bazı çalışmalar, sağlığın en iyi seviyeye ulaşması için yaklaşık 7.500 adım atmanın yeterli olabileceğini öne sürüyor. Merdiven çıkma konusunda ise, günlük toplam 50 basamağı aşmak, damar tıkanıklığı ve kalp hastalıkları riskini önemli ölçüde azaltıyor. Ayrıca, yoğun ve kısa egzersizleri gün içine yaymak, bunları tek seferde yapmaya kıyasla daha tercih edilebilir ve sürdürülebilir hale getiriyor. İşyerinde veya evde, kısa molalarla merdiven çıkmak, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığı destekleyen etkili bir yöntem olabiliyor. Bu sayede, hareketsiz yaşam tarzına karşı küçük ama etkili bir adım atmış olursunuz.
Elbette, tüm araştırmalar merdiven çıkmanın her zaman yeterli olmadığını ve bazı durumlarda kalp hastalıkları veya diz rahatsızlıkları gibi özel sağlık sorunları olanlar için uygun olmadığını da göz önünde bulunduruyor. Ancak, özellikle sağlıklı bireyler ve sağlıklı yaşlanmayı hedefleyenler için, merdivenler hem beden hem de zihin sağlığı açısından güçlü bir araç olmaya devam ediyor. Günlük hayatın her alanında kolayca erişilebilir olan bu egzersiz, yaşam kalitenizi artırmak ve uzun vadeli sağlık hedeflerinize ulaşmak için değerli bir seçenek olabilir.
