Kokular, hayvanlarda olduğu gibi insanların da üzerinde çok önemli rol oynuyor. İnsanoğlunun burnu o kadar hassas ki, en ufak kokuyu hemen algılayıp beyne iletiyor.
Üstelik beyin, algıladığı bu kokuyla farklı kişileri veya anları da kafada canlandırıyor. Daha ilginci ise bazı kokular, insanlar üzerinde bağımlılık yaratacak etkilere bile sahip.
Mesela, hiç benzin kokusu aldığınızda kendinizden geçtiğiniz anlar oldu mu? Şahsen ben bu kokuyu aldığımda kendimden geçmekle kalmayıp, kafamda ‘keşke hiç bitmese’ gibi düşüncelere kapılıyorum. Ancak bilime göre benzin kokusunun bu kadar etkileyici olması aslında altı boş bir tahmin değilmiş. Gelin, bu kokunun bizde bıraktığı etkinin nedenlerine göz atalım…
BENZİN KOKUSU, ÇOĞUMUZU MEST EDİYOR
Benzin kokusunu seven insanlara genelde ‘deli misin sen, o koku sevilir mi?’ tarzında yorumlar yapılıyor. Ancak bilim, bunun bazı nedenlerini açıklıyor ve bazı bağlantıları gözler önüne seriyor.
Bilmeyenler için benzin, buz çözücü, yağlayıcı, pas önleyici maddelerin yanı sıra, hidrokarbonlar olarak bilinen yüzlerce kimyasal bileşiğin karışımından oluşuyor.
Benzinin bu eşsiz (bana göre) kokusunu ortaya çıkaran maddeye ise ‘benzen’ deniyor. Bütan, pentan, izopentan ve BTEX bileşikleri olarak adlandırılan benzenin yanı sıra, etilbenzen, toluen ve ksilen benzinin içerisinde bulunan bazı kimyasallar olarak biliniyor. Tüm bu bileşikler arasında benzen ise, benzinin gazlı kokusunu ortaya çıkaran en önemli bileşenlerden biri; farklı bir tabirle benzinin sihirli bileşeni de diyebiliriz…
NEDİR BU BENZEN?
Motor performansını ve yakıt verimliliğini artıran oktan seviyelerinin yükseltilmesinde benzenin rolü oldukça önemli. Ancak bu sadece motor ve yakıta etkisiyle kalmıyor, bununla birlikte çoğu burunlar için bağımlılık yaratacak keskin kokusuyla da dikkatleri çekiyor. Evet, benzinin o bağımlı yapan kokusunun altında benzen bileşeni yatıyor…
Benzenin eşsiz kokusu o kadar keskin ki, solumuş olduğunuz havada milyonda 1 oranında bulunsa bile burun bunu mutlaka algılayacaktır. Öyle ki bir odanın ortasına bıraktığınızda hızlıca buharlaşarak kendini etrafa yayabilmekte.
1800-1900’LERE DAYANAN TARİHİ VAR…
Aslında benzenin hikayesi de çok yeni bir şey değil; zira 1800-1900’lü yıllarda benzen, tıraş sonrası ve duş ürünlerine tatlı bir aroma eklemek için de kullanılıyordu. Peki bilim bu konu hakkında ne diyor?
GÜZEL ANILARI TETİKLİYOR OLABİLİR
Bilimin bu konu hakkında iki teorisi var; bunlardan biri burnun tanıdık bir kokuyu aldığında, canlı ve güçlü anıları tetiklemesi.
Bazen dışarıda farklı kişilerin kullandığı parfüm bile size başka bir anınızı veya yakınınızı hatırlatabilir. İşte bu da tam o misal… Belki de benzin kokusu, çocukluğunuzda aklınızda izler bırakmış derin anılarızını canlandırdığı için hoşunuza gidiyor olabilir. Kendi hayatımdan örnek verecek olursam; benzin kokusunu sevme hastalığı aslında bana çocukluğumdan geliyor. Çünkü o dönemler en güzel zamanlarımdı ve mahallede geçen eski tip motorların çıkardığı gaz kokusunun arkasından koştuğumu hatırlarım…
MEZOLİMBİK YOLAĞI AKTİVE EDİYOR
İkinci teori ise ara başlıkta verdiğimiz mezolimbik yolağın aktive edilmesi; bu ne olabilir ki?
Bilime göre burun, benzeni solunduğunda sinir sistemi üzerinde baskılayıcı bir etki ortaya çıkarıyor. Bu da geçici, öforik bir hissi doğrur; yani alkol gibi zevkli bir his de yaratabilir.
Bunun nedeni de sinirlerin uyuştuğu biyolojik süreçte beynin ödül yolu olarak da bilinen mezolimbik yolu aktive etmesi deniyor.
Haliyle koku alma sinirleriniz ne zaman benzenden etkilenirse, mezolimbik sistem hoş bir dopamin artışı sağlamış oluyor. Buna karşılık beyin ise ‘hadi biraz daha yap’ diyerek sizi tetikliyor. Sonuç olarak benim küçükken motorun arkasından koşma düşüncem de tamamen bununla bağlantılı olabilir 🙂
Peki sizler benzin kokusunu seviyor musunuz? Gelin yorumlarda tartışalım…
